طرح های عملیاتی مقابله با بحران آب:
پس از وقوع حادثه مهمترین وظیفه مدیران بحران هدایت برنامه عملیاتی مقابله است چنین برنامه ای که توسط مدیریت بحران و با اتکا به طرحهای مطالعاتی تدوین می شود باید معرف ماموریتها و شیوه استفاده از منابع موجود برای تحقق ماموریت باشد بدیهی است تشریح نحوه استفاده از منابع ضرورتاً توصیف مسئولیت ها و کارکرد هر یک از سطوح ، مدیریت ، سرپرستان ، سرکاران و ماموران اتفاقات می باشد که در جهت مقابله با بحران به کار آید.
مهم اینکه در بروز بحران در شبکه های آبرسانی شهری اشراف کامل مدیر و سرپرستان به نقشه های موجود (نقشه بیلت)و ارتباط مناسب با شهرهای همجوار ، اطلاع از امکانات و منابع آنها از اهمیت بسزائی برخوردار است تشکیل هسته های مقابله با بحران با شرکت چند شهر در یک منطقه و آموزشهای لازم و مداوم راه کار کاربردی و اصولی در شرکتهای آب و فاضلاب خواهد بود .

مقابله با بحران (کوتاه مدت) :
مدیریت بحران و برنامه ریزی در شرایط اضطراری .
چنانچه گفته شد در بحرانهای کوتاه مدت که به دلیل فعالیت های انسانی و یا حوادث غیر مترقبه پدید می آید سیستم مقابله با آن از پیوستگی و ارتباط میان مجموعه متنوعی از اقدامات و تمهیدات مختلف شکل می گیرد . ارتباط بخشهای مرتبط را می توان به صورت لایه های مختلف معرفی کرد که عبارتند از
– هدایت و رهبری
– اقدامات پیشگیرانه
– اقدامات مقابله
– نظامهای اطلاعاتی و ارتباطی
به طور کلی فرآیند مدیریت بحران را به دو بحث عمده باید تعریف کرد
لایه های اطلاعاتی
طرحهای عملیاتی
لایه های اطلاعاتی که شامل :
– شناخت نیروی انسانی و مهارت لازم
– مطالعه آسیب پذیری سیستم
– مطالعه حوادث قبلی و عواقب آن
می باشد بیار حائز اهمیت می باشد این طرح قادر خواهد بود دامنه و حدود اتفاقات نیازهای فوری واطلاعات کلیدی حوادث را بررسی نماید در واقع به عنوان پشتیبانی سیستم در کمک به تصمیم گیری مدیریت بحران موثر واقع شود .

مقابله با بحران بلند مدت:
مدیریت تامین آب آشامیدنی :
منابع آب شیرین در دنیا از نظر کمی با محدودیت هایی روبه روست ابعاد این محدودیت ها با فعالیت های بشری در زمینه های کشاورزی ، صنعت و خدمات مورد تهید جدی قرار گرفته و روزبه روز محدود تر می گردد برای مقابله با ایت تهدید ها همه همساله بر تعداد رودخانه ها و سدها و منابعی که آب مطمئن و قابل برنامه ریزی شده ای را در اختیار قرار دهد افزوده می شود بدین منظور تا کنون بیش از 36 هزار سد بر روی رودخانه های مختلف ساخته شده است بخش قابل توجهی از این سدها برای مقاصد آب شرب احداث شده است سرمایه گذاری برروی 170 سد در سال در سراسر جهان نشان از عزم جزم مدیریت جهانی منابع آب برای کاستن از محدودیت های کم و کیفی و ایجاد فرصت مناسب برای مقابلهع با بحران است علاوه بر این تکنولوژی شیرین سازی آب شور دریاها راهکار دیگری برای مقابله با بحران است هر چند این تکنولوژی گران و پر هزینه است به طوری که هزینه هر متر مکعب آن تقریباً به دو دولار می رسد .

انواع بحران آب:
الف ) بحران بلند مدت ب ) بحران کوتاه مدت
بحران بلند مدت(بحران جهانی آب و مدیریت بحران )
منابع آب شیرین در هر کشور محدود و بهربرداری از آن دراز مدت موجب کم آبی و یا بی آبی خواهد گردید در طی دهه های آینده ی آب منبع و عامل بحران برای حیات کشور های خشک و نیمه خشک خواهد بود تا آنجا که تنش های سیاسی بین کشور های همسایه بر سر استفاده از آب رودخانه ها و دریاچه ها و مخازن آبهای زیرزمینی بین الملل ممکن است تا سر حد جنگ هم پیش برود ضمن اینکه پروژه های آتی قطعاً با هزینه های بالاتری مواجه و دستیابی به آن مشکل تر خواهد بود مثلاً بررسی پروژه های تامین آب حاکی از آن است که قیمت تمام شده هر متر مکعب آب برای پروژه های نسل بعد اغلب 2تا 3 برابر بالاتر از پروژه های نسل حاضر هستند از طرفی جمعیت دنیا همواره پیوسته افزایش یافته به طوری که نیاز به آب برای مصارف خانگی ، کشاورزی و صنایع زیاد می شود جمعیت جهان تا سال 2050 به حدود 2 برابر یعنی رقم 65/10 میلیارد نفر خواهد رسید که حدود 30/9 میلیارد نفر آن در کشورهای در حال توسعه ساکن می باشند .
بحران کوتاه مدت(مدیریت بحران در تاسیسات آبرسانی)
عموماً حادثه عبارتست از واقعه طبیعی که ناشی از فعالیت های انسانی بوده که در زمان ومکانی خاص می تواند موجب شود تمام جامعه یا بخشی از آن با خطر مواجه شده و یا از انجام وظایف عادی خود باز مانند که در شرکت های آب و فاضلاب انواع متفاوتی داشته که به اختصار به انواع آن می پردازیم :
1- ریزش چهاها 2- معیوب شدن پمپها و تاسیسات آبرسانی 3- اتفاقات در خصوص جمع آوری 4- اتفاقات در خطوط آبرسانی 5- اتفاقات شبکه توزیع 6- حوادث خطوط انتقال برق و غیره 7- جنگ و شورش اجتماعی

*روش اول: استفاده از انرژی خورشید برای تصفیه آب
به تازگی دانشمندان روشی را ابداع کرده‌اند که بر اساس آن با استفاده از اشعه ماورای بنفش انرژی خورشید می‌توان آب ناسالم را تصفیه کرد
*روش دوم: بررسی چکه‌های آب/یک سوم آب در لوله ها هدر می‌رود
به تازگی از نرم‌افزاری استفاده می‌ شود که در صورت چکه‌ کردن آب بلافاصله به بخش مرکز کنترل اعلام می‌کند، چکه‌ آب در حمام‌ها، دستشویی‌ها به عنوان تلف‌کننده‌های اصلی آب نام گرفته‌اند اما بزرگترین مشکل این است که بخش زیادی از این آب‌ها توسط لوله‌هایی که آب را از مبدأ به خانه‌ها منتقل می‌کنند هدر می‌رود.
*روش سوم: استفاده از تمیزکننده‌های دی‌اکسیدکربن به جای آب
آب در بسیاری از شرکت‌های صنعتی به عنوان خنک‌کننده یا تمیزکننده در سطح وسیعی استفاده می‌شود. هر دوی این فعالیت‌ منجر به تلف شدن بخش زیادی از آب می‌شود
*روش چهارم: استفاده از بطری‌های نجات دهنده زندگی
زمانی که تسونومی در منطقه آسیا در چند سال گذشته اتفاق افتاد کامیون‌ها مجبور بودند برای آوردن آب‌ شرب به مکان‌های دوری بروند چرا که آب سیلاب‌ها بسیار کثیف و ناسالم بود این مسئله مایکل ریچارد را مجبور کرد که یک بطری خاصی را اختراع کند این بطری می‌تواند بسیار سریع آب کثیف سیلاب را قابل شرب کند.

خشکسالي يک پديده پيچيده و تعريف آن دشوار است. در مناطق مختلف تعاريف مختلفي از آن ارائه مي شود و هر کدام از آن تعاريف بستگي به ميزان متوسط بارش دارد. همچنين تعيين زمان شروع پديده خشکسالي بسيار مشکل است زيرا پديده خشکسالي تدريجي و آرام شروع مي شود.

خشکسالي به يک دوره طولاني هواي خشک غيرمعمول و بدون بارندگي گفته مي شود. کمبود بارش مي تواند براي مردم ساکن در آن منطقه مشکلاتي نظير خسارت به محصولات کشاورزي و کمبود آب آشاميدني را در پي داشته باشد.

پیش بینی شده که ۱۲۰ شهر و ۶۰۰۰ روستا در ایران در سال ۱۳۸۷ با مشکل کمبود آب بطور جدی مواجه خواهند شد.

خشکسالی همچنین منجر به وارد آمدن آسیب‌های جدی به محیط زیست ایران نیز شد.

شبکه برق ایران دست کم با کمبود ۵۵۰۰ مگاوات برق مواجه می‌شود و احتمال قطع برق افزایش می‌یابد.

همچنین کیفیت آب آشامیدنی در شهرها نیز کاهید و دولت ناچار به بهره‌برداری بیشتر از چاه‌ها برای تأمین آب آشامیدنی شد.

میزان بارندگی در ایران در در ۷ ماه از سال آبی ۱۹۰ میلیارد متر مکعب معادل ۱۱۵ میلیارد متر مکعب در گستره کشور بوده‌است این میزان نسبت به بارندگی ۳۹ سال گذشته با ۴۲٪ و در مقایسه با بارندگی سال گذشته با ۴۴٪ کمتر بوده‌است. به گفته وی سال‌های ۱۳۷۸ و ۱۳۷۹ میانگین بارش ۱۶ میلی‌متر مکعب در اسفند و فروردین سال‌های فوق خشک‌ترین سال‌ها طی ۴۰ سال گذشته بوده‌است، اما این رقم در سال آبی امسال فقط ۸ میلی‌متر بوده است.

حجم آب موجود در پشت سدها ۱۴ میلیارد متر مکعب برآورد شده که نسبت به سال گذشته که نزدیک ۲۳ میلیارد متر مکعب بود، نزدیک ۴۰٪ کاهش نشان می‌دهد.

همچنین حجم آب ذخیره شده در سدهای کل ایران در حال حاضر ۱۴ میلیارد متر مکعب اعلام شده‌است که نسبت به سال گذشته حدود ۳۳٪ کاهش یافته است. حجم بارش برف و باران در سال گذشته۴۰۰ میلیارد متر مکعب بوده است که از این مقدار ۳۸ میلیارد متر مکعب جذب زمین، ۲۴۰ میلیارد مکعب آن تبخیر و مابقی بر سطح زمین جاری شده‌است.

خشک‌سالی به نبود یا اندک بودن باران در یک دورهٔ طولانی گفته می‌شود که باعث عدم توازن در میزان آب و در نتیجهٔ آن کمبود آب، نابودی گیاهان، کم شدن شدّت جریان آب (برای نیروگاه‌های برق‌آبی)، کاهش عمق آب‌های سطحی و خاک مرطوب می‌شود. این اتّفاق زمانی رخ می‌دهد که تبخیر سطحی و تبخیر آب از گیاهان از حدّ معمول در مدّت معیّن بیشتر شود. خشک‌سالی جدّی‌ترین معضل فیزیکی برای کشاورزی در همهٔ جای دنیا است. برای مقابله با این پدیده بارور کردن ابرها روشی مؤثر ولی کوتاه‌مدت است.

به طور پایه‌ای چهار نوع خشک‌سالی وجود دارد:
خشک‌سالی همیشگی، مخصوص مناطق بسیار خشک، در این مناطق بدون روش‌های مناسب آبیاری کشاورزی غیر ممکن است.
خشک‌سالی‌های مقطعی، برای مناطقی که فصل‌های خشک و فصل‌های بارانی دارند. کشاورزی در دوران بارانی تنها راه ممکن است.
خشک‌سالی ناگهانی، برای مناطق مرطوب و نیمه‌مرطوب. این خشک‌سالی غیرمتناوب است و مناطق کوچکی را همیشه در بر می‌گیرد.
خشک‌سالی مخفی، در تابستان زمانی که آب زیادی به دلیل گرمای هوا تبخیر می‌شود و به همین میزان بارندگی وجود ندارد. این خشک‌سالی، گیاهان دیمی را از بین می‌برد.
هم‌اکنون خشک‌سالی حدود ۲۵٪ از مردم جهان را تهدید می‌کند. در سال ۲۰۰۵ از هر ۴ نفر در جهان ۱ نفر در خشک‌سالی زندگی می‌کرد

ایران کشوری با اقلیم عمدتاً گرم و خشک است. رشد سریع جمعیت مهمترین عامل کاهش سرانه آب تجدیدشونده کشور در قرن گذشته بوده است. جمعیت ایران در طی این هشت دهه، از حدود ۸ میلیون نفر در سال ۰۶–۱۳۰۰ به ۷۸ میلیون نفر تا پایان سال ۱۳۹۲ رسیده است. بر این اساس میزان سرانه آب تجدیدپذیرساﻻنه کشور از میزان حدود۱۳۰۰۰ متر مکعب در سال ۱۳۰۰ به حدود ۱۴۰۰ متر مکعب در سال ۱۳۹۲ تقلیل یافته و در صورت ادامه این روند، وضعیت در آینده به مراتب بدتر خواهد شد.

منابع آب تجدید پذیر کل ایران به ۱۳۰ میلیارد متر مکعب بالغ می‌گردد. مطالعات و بررسی‌ها نشان می‌دهد که در سال ۱۳۸۶ از کل منابع آب تجدیدشونده کشور حدود ۸۹/۵ میلیارد متر مکعب جهت مصارف بخش‌های کشاورزی، صنعت و معدن و خانگی برداشت می‌شده است که حدود ۸۳ میلیارد متر مکعب آن (۹۳ درصد) به بخش کشاورزی، ۵/۵ میلیارد متر مکعب (۶ درصد) به بخش خانگی و مابقی به بخش صنعت و نیازهای متفرقه دیگر اختصاص داشته است.

علل بحران آب عبارتند از:
1. رشد جمعیت و نقش مردم
جمعیت ایران در قرن نوزدهم میلادی زیر ۱۰ میلیون نفر تخمین زده می‌شود. در حالی‌که در سال ۱۹۷۹ جمعیت ایران به ۳۵ میلیون نفر و در دو دهه بعد از آن جمعیت ایران به دو برابر افزایش پیدا می‌کند.
با این حال مصرف خانگی مردم از آب های زیرزمینی تنها هشت تا هفت درصد است که رقم بالایی محسوب نمیشود و با توجه به این که بیشترین مصرف آب ایران در بخش کشاورزیست و مصرف خانگی سهم کمی در استفاده از آب دارد،مردم ایران نقش بزرگی در بحران آب کشور ندارند.مردم تنها ۷ درصد آب موجود در کل کشور را استفاده میکنند و اگر بیست درصد صرفه جویی در مصرف آنها محقق شود صرفا ۱.۵ درصد آب کشور نجات پیدا میکند.

2. کشاورزی ناموثر
در حالی‌که تنها 12 درصد مساحت ایران زیر کشت می‌رود، حدود ۹۳ درصد مصرف آب مربوط به کشاورزی است.این در حالیست که تنها ده درصد تولید ناخالص ملی کشور از راه کشاورزی به دست می آید و ۱۷ درصد نیروی کار کشور در این بخش مشغول هستند.

3. مدیریت نادرست و عدم برنامه‌ریزی
سازمان محیط زیست سرعت استفاده از منابع آب زیرزمینی در ایران را در قیاس با استاندارد جهانی سه برابر بیشتر تخمین می‌زند.این برداشت بی‌رویه عامل خشکیدن ۲۹۷ دشت از ۶۰۰ دشت ایران میباشد. همچنین بخاطر عدم رسیدگی به شبکه ی انتقال آب 35 میلیارد مترمکعب آب در مسیر انتقال هدر می‌رود.مطابق گزارش شرکت آب و فاصلاب،دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران تا تاریخ شهریور ماه سال نود چهار ۴۰ % از شبکه آب کشور فرسوده اعلام شد.۱۳ % از کل هدر رفتن آب ایران تا این تاریخ به موجب همین فرسودگی بوده است.